ALKMAAR - Met ingang van 2026 worden bij het Regionaal Archief opnieuw honderden archiefstukken openbaar. Het gaat om documenten die tot nu toe niet of slechts onder voorwaarden konden worden geraadpleegd, maar die vanaf het nieuwe jaar voor iedereen toegankelijk zijn in de studiezaal. Onder deze vrijgegeven stukken zijn dossiers over de ondersteuning in de naoorlogse jaren van gezinnen van Nederlanders die gevangen zaten omdat ze tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘fout’ zouden zijn geweest én bijzonder archiefmateriaal dat bijdraagt aan de geschiedenis van vrouwen in de regio.


Het Regionaal Archief Alkmaar beheert archieven van negen gemeenten en vele particuliere personen en organisaties uit de regio van Texel tot en met Castricum. Het overgrote deel van dit archiefmateriaal is openbaar, maar soms is de openbaarheid voor een bepaalde termijn beperkt, bijvoorbeeld om de privacy van mensen die nog in leven zijn te beschermen. Na afloop van die termijn worden ze alsnog toegankelijk. In 2026 worden zo onder meer politierapporten uit 1950, ledenlijsten van voetbalverenigingen uit 1974–1975 en diverse archiefstukken van kerken openbaar.

‘Vijanden en landverraders’

Ook komend jaar zijn weer veel documenten over de nasleep van de Tweede Wereldoorlog voor het eerst in te zien. Het is materiaal dat samenhangt met de gevangenneming en vervolging van Nederlanders die ervan verdacht werden met de Duitse bezetter te hebben gecollaboreerd. Bijvoorbeeld stukken over de financiële ondersteuning van de gezinnen van zulke ‘politiek gedetineerden’. Zo kreeg een vrouw in de voormalige gemeente Langedijk steun nadat ze haar Duitse schoondochter en kleinkind in huis had genomen terwijl haar zoon gevangenzat. En in het archief van de gemeente Heiloo wordt een dossier bewaard over ‘verpleeggelden’ voor kinderen die in pleeggezinnen waren geplaatst nadat hun ouders waren opgepakt.

Een tweetal dossiers uit Den Helder gaat over het beheer van de bezittingen van ‘vijanden en landverraders’. Hun huisraad werd in beslag genomen om vervolgens in bruikleen te worden gegeven of verkocht aan slachtoffers van de oorlog, in Den Helder zelf maar ook in bijvoorbeeld de zwaar getroffen Wieringermeer.

Vrouwengeschiedenis

Een opvallend aantal van de stukken die in 2026 openbaar worden is interessant voor de geschiedenis van vrouwen in de regio. Zo komt er materiaal beschikbaar van de eerste vrouwelijke predikant van de remonstrantse kerk, Frederika Wilhelmina Rappold. Zij was tussen 1930 en 1955 werkzaam in Alkmaar en bleef daar tot haar overlijden in 1975 wonen. In het dossier onder meer correspondentie over de oudedagsvoorziening voor huisgenoten van vrouwelijke predikanten. Daarnaast worden archiefstukken vrijgegeven van de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen, de vrouwenvereniging Hart en Hand van de gereformeerde kerk in Heerhugowaard en de Federatieve Vrouwenraad Alkmaar, een samenwerkingsverband van verschillende vrouwenorganisaties, net als een dossier over de positie van de vrouw uit het archief van het Humanistisch Verbond.

Archiefstukken inzien

Deze en nog veel meer openbaar geworden archiefstukken zijn vanaf dinsdag 6 januari op te vragen voor inzage in de studiezaal van het Regionaal Archief. Wie de stukken raadpleegt en de informatie daaruit verwerkt, moet dan natuurlijk nog wel rekening houden met de privacywetgeving (AVG).